Іске асыру мерзімі 12 ай 2021-2023 жылдарға арналған ғылыми және (немесе) ғылыми-техникалық жобалар бойынша гранттық қаржыландыру

1. ИРН, Жоба тақырыбы: AP09561879 «Күн энергиясының полимерлі фототүрлендіргішіне арналған нанокомпозитті фотоэлектрод».
2. Өзектілігі: Органикалық күн ұяшықтары ZnO наноқұрылымдарын нанокеуекті қабықшалар, наноөзектер, нанопластиналар, тетраподтар және әртүрлі иерархиялық наноқұрылымдар сияқты әртүрлі морфологиямен пайдаланады. Алайда, ZnO негізіндегі ОКЭ алынған энергияны түрлендіру тиімділігі TiO₂ немесе SnO₂ негізіндегі жасушалармен салыстырғанда айтарлықтай төмен. ZnO негізіндегі күн элементтерін зерттеудің көпшілігі екі негізгі мәселеге бағытталған: (1) жақсы электр өткізгіш қасиеттері бар ZnO бір өлшемді наноқұрылымдарын синтездеудің қарапайым әдістерін жасау және (2) ZnO үшін қолайлы фотобелсенді материалдарды іздеу. Бұл мәселені шешу үшін ZnO:SnO₂ нанокомпозиттік электродты қолдануды ұсынамыз. Себебі, ZnO:SnO₂ композициялық құрылымы бар электр тасымалдаушы электрод бір ZnO немесе SnO негізіндегі электродтан бірнеше артықшылықтарға ие болады. Біріншіден, SnO₂ ZnO-ға қарағанда жақсы кемтіктік өткізгіштікке ие, бұл фотоиндукцияланған кемтіктерді белсенді қабаттан электродқа тезірек тасымалдауға мүмкіндік береді және осылайша заряд тасымалдаушыларының рекомбинация ықтималдығын азайтады және жасуша ағынын арттырады. Үшіншіден, SnO₂ негізіндегі электрод ZnO:SnO₂ композиті ретінде EF жоғары позицияға ие болған кезде SnO-да Ферми электрондарының (EF) квази деңгейінің төмен болуына байланысты жеткілікті жоғары емес фотокернеуге ие екендігі белгілі, сондықтан ZnO:SnO₂ негізіндегі ОКЭ пайда болатын фотокернеудің үлкен мәніне ие болады. Осылайша, бетінің дамыған құрылымы бар ZnO:SnO₂ композиттік қабықшаларын қолдану полимерлі күн ұяшықтарының фотовольтаикалық параметрлерін арттырады..
3. Жұмыстың мақсаты.

ZnO:SnO₂ нанокомпозиттік фотоэлектродтың құрылымдық ерекшеліктерінің полимерлі күн элементтеріндегі зарядты инжекциялау тиімділігіне әсерін зерттеу.

4. Күтілетін және қол жеткізілген нәтижелер.

- Зол-гель әдісімен мырыш пен қалайы оксидінің жұқа қабықшаларын синтездейді. Центрифуганың айналу жылдамдығының алынған қабықшалардың қалыңдығына, орташа диаметріне және бетінің кедір-бұдырлығына әсері зерттелді. Алынған наноқұрылымды ZnO және SnO₂ қабықшаларының оптикалық қасиеттері зерттелді. ZnO:SnO₂ беті дамыған нанокомпозитті қабықшаларды алудың оңтайлы технологиялық шарттары жасалды.

- Металл оксидтері мен фазааралық қабаттардың құрылымдық ерекшеліктерінің электронды инжекцияны күшейту және нанокомпозиттік құрылымдағы заряд тасымалдаушылардың рекомбинациясын азайту процесіне әсері анықталды.

- Алынған ZnO:SnO₂ нанокомпозиттік фотоэлектрод негізінде инверттелген күн ұяшықтары құрастырылды. Жоғары тиімділік көрсеткішін қамтамасыз ететін инверттелген күн ұяшығының оңтайлы технологиялық параметрлері анықталды.

5. Зерттеу тобы мүшелерінің аты-жөні, олардың идентификаторлары (Scopus Author ID, Researcher ID, ORCID) бар болған жағдайда және тиісті профильдерге сілтемелер.

Аймуханов А.К. – Researcher ID – U-6141-2018, Scopus Author ID – 35321945000, ORCID ID – 0000-0002-4384-5164.

Зейниденов А.К. –Researcher ID – Q-4520-2017, Scopus Author – 56386144000, ORCID ID – 0000-0001-9780-5072

Сейсембекова Т.Е. – ORCID ID – 0000-0002-1497-0759

 

6. Басылымдар (оларға сілтемелермен) және патенттер тізімі.

1. T. Seisembekova, A. Aimukhanov, A. Zeinidenov, B. Ilyassov Competitive charge transport processes in the inverted polymer solar cells based on ZnO thin films // Applied Physics A. – 2021. – P.1-14. (IF 2,584; WoS Q2; Процентиль Scopus 55). Статус статьи: подана.

2. Zeinidenov А.К., Abisheva А.К., Ilyassov B.R., Aimukhanov А.К., Abilmazhinov S.E. Influence of structural features of ZnO films on optical and photoelectric characteristics of inverted polymer solar elements // Eurasian Physical Technical Journal. – 2021. – Vol.18, No.2 (36). – P.40-46. (Процентиль Scopus 23) DOI 10.31489/2021No2/40-46.

3. Abisheva A.K., Khazhieva T.B., Zeinidenov A.K. Influence of pre-annealing on the optical characteristics of ZnO thin films // Book of abstracts of 5th International Symposium on Molecular Photonics dedicated to the memory of Academician A.N. Terenin (1896–1967) (May 6–7). St. Petersburg, 2021. – P.55.

4. Абишева А.К., Хажиева Т.Б., Зейниденов А.К. Синтез и исследование оптических свойств оксида цинка в инвертированных полимерных солнечных элементах // Материалы Республиканской научно-практической онлайн конференции, посвященной 85-летию видного ученого, первого декана физического факультета, доктора педагогических наук, профессора, академика Академии педагогических наук Казахстана Арынгазина Канапии Мубараковича (13–15 мая). Караганда, 2021. – С. 38-40.

ИРН, жоба тақырыбының атауы: АР09562730 «Қарағанды облысының құрғақ жағдайында жабық және ашық топырақта дәстүрлі емес отырғызу материалын өсірудің заманауи технологиясын әзірлеу»

Өзектілігі. Қазақстанның құрғақ жағдайында жасыл желектерді құру мәселесі өткір тұр, бұл су тапшылығымен, жоғары жазғы және төмен қысқы температуралармен, топырақ жамылғысының кедейлігімен байланысты. Сондықтан тұрақты ассортиментті таңдап қана қоймай, жергілікті топырақ пен климаттық жағдайда өсірілетін отырғызу материалын қолдану маңызды. Бұрын ұсынылған ассортимент ескірген, құрамында бірнеше сәндік өсімдіктер бар, сондықтан соңғы 5 жылда жасыл құрылысқа арналған түрлердің жаңа құрамы жасалды, олардың арасында Дәстүрлі емес дақылдар, мысалы, өрік, каталпа овоидті және әдемі, павловния киізі ұсынылды. Алайда, отырғызу материалын алу үшін осы дақылдарды өсіру бойынша практикалық ұсынымдар жоқ, ал Жезқазған және Балқаш өңірінің аумағында қазіргі заманғы питомниктер құру мәселесі бүгінгі күнге дейін шешілмеген күйінде қалып отыр.

Мақсат: ылғал үнемдеу технологиясын қолдана отырып, Қарағанды облысының құрғақшылық жағдайында ағаштектестер дақылдарына дәстүрлі емес отырғызу материалын алудың заманауи технологиясын әзірлеу; оны Орталық Қазақстанның өндірістік қалалары аумағында өсірілген отырғызу материалы мен ұсыныстар түрінде жасыл құрылыс тәжірибесінде енгізу.

Нәтижелері:

Жоба аясында Paulownia tomentosa, Catalpa ovata, Armeniaca vulgaris тұқымдық материалдарын сақтау мен өну ерекшеліктері өсу реттегіштері, барботирлеу және криоконсервация көмегімен зерттелді. Жезқазған өнеркәсіптік аймағының мысалында өсімдіктердің құрғақ климаттың қысқы және жазғы жағдайларына төзімділік көрсеткіштері, өсімдіктердің вегетациялық фазалары, аурулар мен зиянкестерге төзімділігі анықталды.

Ылғал сорбенттері, тамшылатып суару, топырақ қоспалары мен жабын материалдарын қолдану арқылы ашық және жабық тамыр жүйесі бар көшеттерді өсіру жағдайларын оңтайландыру бойынша зерттеулер жүргізілді. Қарағанды облысының табиғи жағдайлары үшін ағаштар мен бұтатектестер дақылдарының питомнигін құрудың техникалық - экономикалық негіздемесі әзірленді. 428 көшет өсірілді, Қарағанды қаласында көлемі 188 м² шағын питомник қаланды, дақылдарды күздік егу жұмыстары жүргізілді.

Зерттеу тобының мүшелері туралы ақпарат:

 

Аты-жөні	Scopus Author ID	Researcher ID	ORCID
Ишмуратова Маргарита Юлайқызы	6508189230	X-2047-2019	https://orcid.org/0000-0002-1735-8290
Тлеукенова Салтанат Ушкемпирқызы	57191167370	AAF-5943-2020	https://orcid.org/0000-0002-4714-0110
Матвеев Андрей Николайұлы	-	-	-

 

Жарияланымдар тізімі:

1 Ishmuratova M.Yu., Matveev A.N., Tleukenova S.U., Zhumina A.G., Musina R.T. Assessment of water-holding capacity of leaves of Armeniaca vulgaris Lam. in the conditions of the Zhezkazgan region (the Central Kazakhstan) // Bulletin of the Karaganda University. Series biology. Medicine. Geography. – 2021. - № 3 (103). – Р. 49-56. https://doi.org/10.31489/2021BMG3/49-56

2 Ишмуратова М.Ю., Матвеев А.Н., Тлеукенова С.У. Рекомендации по созданию и уходу за зелеными насаждениями в условиях Жезказганского промышленного региона (практические рекомендации). – Караганда: Полиграфист, 2021. – 76 с.

3 Ишмуратова М.Ю., Матвеев А.Н., Тлеукенова С.У., Айтымов А.К. Рекомендации по выращиванию Paulownia tomentosa, Catalpa ovatа и Armeniaca vulgaris в аридных условиях Карагандинской области (Центральный Казахстан). - Караганда: Полиграфист, 2021. – 18 с.

4 Ишмуратова М.Ю., Айтымов А.К., Тлеукенова С.У., Мадиева А.Н., Матвеев А.Н. Применение регуляторов роста при проращивании семян Catalpa ovata // Международная научно-практическая конференция «Аспекты сохранения биоразнообразия», посвященная 80-летию доктора биологических наук, профессора Н.М. Мухитдинова. – Алматы: КазНУ им. аль-Фараби, 2021. – С. 81-83.

5 Авторлық құқық объектісіне Сертификат. Ишмуратова М.Ю. ЭЕМ–ге арналған бағдарлама «Жезқазған өнеркәсіптік аймағы жағдайында жасыл желектерді жасау және күту бойынша ұсыныстар» ғылыми-әдістемелік құралы. № 20850 13.10.2021.

Берілген

1 Ishmuratova M.Yu., Tleuknova S.U., Aitimov A., Matveyev A.N., Auelbekova A.K. Seed germination of Catalpa ovatа (family Bignoniaceae), an perspective decorative plants for Karaganda region // Seed Science and Technology (Scopus: Q2, 50%).

1. ИРН, Жоба атауы. AP09563282 «Электрогидравликалық эффект көмегімен резервуарлардағы мұнай түбіндегі шөгінділерді кәдеге жарату»

2. Өзектілігі. Резервуарларды, мұнай өнімдерін үнемі сақтайтын ыдыстарды тазарту мәселесі мұнай өндірісінің қарқынды дамуынан және сақтау қуаттарының жаппай салынуынан кейінгі кезеңде туындады. Мұнай өндіру мен қайта өңдеу баяғыда жүргізіліп, көлік қуаттарының инфрақұрылымы мен мұнай өнімдерін сақтау қоймаларының тармақталған желісі қалыптасқан Қазақстанда негізгі сақтау қорын тазарту проблемасы айтарлықтай өзекті болып отыр. Шикі мұнайды, мазутты және ауыр фракциялардың мұнай өнімдерін сақтау уақыт өте келе резервуарлардың түбінде және қабырғаларында тұнбаны алып тастау күрделілігімен сипатталады, өйткені мұнай қоршаған орта температурасының әсерінен қабаттасу нәтижесінде пайда болатын көмірсутектер мен басқа да органикалық қосылыстардың күрделі қоспасынан тұрады, ылғалмен қаныққан мұнай немесе ауыр мұнай өнімдері, сондай-ақ химиялық және биологиялық деградация нәтижесінде битумды тұнбалар пайда болады.

Резервуарлардағы мұнай түбіндегі шөгінділерді кәдеге жарату әдісін таңдау, негізінен, олардың құрамындағы мұнай өнімдерінің мөлшеріне байланысты және әрбір нақты жағдайда экологиялық және экономикалық көрсеткіштерді ескере отырып, сараланған тәсіл қажет.

Авторлар ұсынған мұнай түбіндегі шөгінділерді электрогидравликалық эффектпен кәдеге жарату жобасы кәсіпшілік жағдайда мұнай түбіндегі шөгінділерді кәдеге жаратудың қалдықсыз технологиясының мәселесін және мұнай шламдарының қоймаларын жоюды, сондай-ақ кәдеге жаратуды білдіретін экологиялық мәселені шешеді.

3. Мақсаты. Мұнай резервуарлары мен мұнай қоймаларынан кәдеге жарату үшін мұнай түбіндегі шөгінділерге электр гидравликалық разрядтардың әсерін зерттеу.

4. Күтілетін нәтиже  жәнеқол жеткізген нәтижелер. Құбырлар мен резервуарлардағы мұнайдың төменгі шөгінділерінің электрогидравликамен өңдеуге дейінгі және кейінгі  реологиялық қасиеттері белгіленіп, мұнай түбіндегі шөгінділерді өңдеудің электргидравликалық технологиясының зертханалық технологиялық регламенттері әзірленді.

Тікелей және кері реакцияның жылдамдық константасы, активтену энергиясын және мұнай түбіндегі тұнбаның деструкция реакциясының термодинамикалық параметрлері тепе-теңдік константасы, Гиббс энергиясы, жылу сыйымдылығы, энтальпия, энтропия)тепе-теңдік кинетикалық талдау әдісімен есептелінді. 

Тәжірибені ықтималдық-детемирленген жоспарлау әдісін қолдана отырып, электр гидравликалық эффект әдісімен мұнай түбіндегі шөгінділерді өңдегеннен кейін алынған гидрогенаттан жеңіл және орташа фракциялардың шығуына әсер ететін басым факторларды белгіленді, мұнай түбіндегі шөгінділерді өңдеудің электрогидравликалық процесінің математикалық моделі ұсынылды.

Электрогидравликалық разрядтардың әсер ету кезіндегі модельді органикалық қосылыстардан (бензофуран, бензотиофен және индол) гетероатомдарды (О, N, S) кетіру механизмі және полиароматикалық қосылыстардың (антрацен мен фенонтрен) деструкциясы мен гидрогинолизі механизмі ұсынылды.

5. Зерттеу тобы мүшелерінің идентификаторларымен аты-жөні (Scopus Author ID, Researcher ID, ORCID, егер бар болса және сәйкес профильдерге сілтемелер).

1. Сатыбалдин Амангельды Жарлыгасынович – жоба жетекшісі

ORCID: https://orcid.org/0000-0002-0846-4665

Scopus Author ID 57219167142

 2. Тусипхан Алмас – жоба орындаушысы

ORCID: http://orcid.org/0000-0002-6452-4925

Scopus Author ID 56711958800

3. Алпысова Гульнур Кенжебековна - жоба орындаушысы

ORCID: https://orcid.org/0000-0002-7164-2188

ResearchGate: https://www.researchgate.net/profile/G-Alpyssova

Scopus Author ID 57204979025

6. Басылымдар тізімі (осілтемелерімен) және патенттер.

1. SatybaldinA.Zh.,Zhakipbaeyev B.Y., Tusipkhan A. ,Baykenov M.I., Khalikova Z.S., Alpyssova G.K. The influence of a high-voltage discharge on the oil bottom sediments formed at the oil storage facilities of the atasu-alashankou station // Eurasian Physical Technical Journal. – 2021. – vol. 18, №3 (37). – P. 71-75.Процентиль 23.  DOI 10.31489/2021No3/71-75.

2. A. Satybaldin, A. Tusipkhan, R. Seitzhan, S. Tyanakh, G. Baykenova, D. Karabekova, M. Baykenov Determination of optimal conditions for processing oil bottom sediments using electrohydraulic effect // Eastern-European Journal of Enterprise Technologies. –2021. - № 5. – 30-38.Процентиль 56. DOI 10.15587/1729-4061.2021.241763

1. AP09562829 «Қазақстандағы бизнес-сектор мен жоғары білім беру жүйесінің әлеуметтік әріптестігін күшейту факторы ретінде жоғары оқу орындарын эндаумент-қорландырудың интегралдық тетігін әзірлеу».

2. Өзектілігі. Әлемдік тәжірибеде ғылыми-білім беру үрдісінің жоғары стандарттарын қамтамасыз ететін ЖОО-ның дамуын қарқындаттыру үшін бизнес пен білім берудің жүйелі қатынастарын құруға мүмкіндік беретін тиімді құралдар бар. Олардың бірі – эндаумент-қорлар негізінде білім беру фандрайзингі. Эндаументтің заманауи тетігі акторлар жүйесін қамтиды: ЖОО - жаңа білім өндірушілері; бизнес-қауымдастық – жүйелі «донорлар», ЖОО түлектері – арнайы қайырымдылық жасаушылар, басқарушы компаниялар - нысаналы капиталды өсіру операторлары. Эндаумент-қордың жалпы әлеуметтік-экономикалық әсері ресурстарды тарту моделінің өзара байланыс тетігінде, қайырымдылықтың себеп-салдық қатынастарында, эндаумент есебінен қаржыландырылатын өзекті ғылыми және білім беру жобаларында шоғырланған. ЖОО-рын эндаумент-қорландырудың интегралдық тетігін әзірлеу олардың инновациялық өсуіне, білімдерін кеңейтуге ықпал етеді және сектораралық әлеуметтік әріптестікті күшейтудің негізгі факторы болады.

3. Жоба мақсаты – заманауи жағдайларда осы феноменді теориялық-әдіснамалық талдау және қайырымдылық моделін институционалдық жаңғырту арқылы қолданбалы құралдық модельдеу негізінде Қазақстанда жоғары оқу орындарын эндаумент-қорландырудың интегралдық тетігін құрастыру, фандрайзинг кезінде жоғары оқу орындарының транзакциялық шығындарын қысқарту, бизнес-сектор мен жоғары кәсіптік білім беру жүйесінің сектораралық өзара іс-қимылын және әлеуметтік әріптестігін жетілдіру.

4. Күтілетін және қол алынған нәтижелер. Жоғары оқу орындарын эндаумент-қорландыруды зерттеудің теориялық-әдіснамалық негіздері әзірленді. Қазақстандағы ЖОО-ды эндаумент-қорландырудың институционалдық және әлеуметтік-экономикалық параметрлері анықталды. Бизнес пен жоғары білім беру жүйесінің әріптестігінің әлеуметтік-экономикалық ерекшелігі шеңберінде Қазақстанда эндаумент-қорларды одан әрі дамытудың интегралдық тетігі әзірленді. Зерттеу нәтижелері бойынша 3 жұмыс дайындалды, оның ішінде: 1 монография (жарияланды); ҚР БҒМ КОКСОН тізбесіне енгізілген басылымда 1 мақала (жарияланды), Scopus база журналында 1 мақала қабылданды ("Journal of Environmental Management and Tourism", Q2, CiteScore бойынша процентиль - 57).

5. Зерттеу тобы мүшелерінің аты-жөндері және олардың сәйкестендіргіштері бар тегі:

1) Хусаинова Жибек Сеитовна, экономика ғылымдарының кандидаты, профессор («Е.А.Бөкетов атындағы Қарағанды университеті» КЕАҚ) - жоба жетекшісі, БҒҚ (Scopus Author ID: 55816012800; Researcher ID: ABA-4733-2020; ORCID -0000-0002-2617-838X)

2) Адилова Жанна Гумаровна, экономика ғылымдарының кандидаты, доцент («Е.А.Бөкетов атындағы Қарағанды университеті» КЕАҚ) - атқарушы, ЖҒҚ;

3) Асанова Марал Кабдрахмановна, экономика ғылымдарының кандидаты («Е.А.Бөкетов атындағы Қарағанды университеті» КЕАҚ) - атқарушы, ЖҒҚ (Scopus Author ID: 57190606396; ORCID: 0000-0001-8092-5879).

6. Жарияланымдар тізімі:

1) Хусаинова Ж.С., Адилова Ж.Г., Асанова М.К. Разработка интегрального механизма эндаумент-фондирования вузов как фактора усиления социального партнерства бизнес-сектора и системы высшего образования в Казахстане: Монография. - Караганда: ТОО Изд-во «Арко», 2021. - 300 с.

2) Хусаинова Ж.С., Асанова М.К., Марданова А.Т., Петренко Е.С., Абауова Г.М. Эндаумент-фондирование: социально-экономическая природа, операциональная динамика и возможность экстраполяции его в отечественную среду // Вестник Карагандинского университета. Серия Экономика. - 2021. - № 3(103). - С.164-178.

3) Khusainova Zh., Asanova M., Mardanova A., Akybayeva G., Abauova G. Endowment funds as an effective form of partnership between the business sector and the higher education system: case of training specialists in the tourism industry // принята в «Journal of Environmental Management and Tourism» (Scopus, Q2, процентиль 57).